PFAS

Wie wordt geconfronteerd met PFAS in de omgeving, is vaak op zoek naar meer informatie en antwoorden. Op deze pagina vind je meer informatie over PFAS in Roeselare. Deze pagina wordt regelmatig geüpdatet.

Heb je nog een andere vraag? Stuur dan een e-mail naar pfas [at] vlaanderen.be.

Waar komt al die aandacht voor PFAS plots vandaan?

PFAS bestaat al zeer lang, maar het is nog maar sinds een paar jaar dat er zoveel aandacht voor is. Onder andere naar aanleiding van de meting van verhoogde PFAS-waarden in de ruime buurt van Zwijndrecht (3M) besliste de Vlaamse Regering in juni 2021 om het probleem in kaart te brengen en een gecoördineerde aanpak op te starten. Zo werd er onder andere een opdrachthouder aangesteld om de aanpak te coördineren. Het Vlaams Parlement richtte ook een onderzoekscommissie in die moet in kaart brengen wat de langetermijneffecten voor de volksgezondheid zijn.

Wat zijn PFAS?

PFAS komen niet van nature voor in het milieu en zijn altijd gemaakt door de mens. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen op basis van een koolstofketen en fluorverbindingen. Deze worden gebruikt om verschillende materialen waterafstotend, vetafstotend of vuilafstotend te maken. Daarom worden ze gebruikt in industriële toepassingen en in consumentenproducten waar we dagelijks mee in aanraking komen:

• antikleefpannen, kartonnen drinkbekers, pizzadozen, ...
• sprays om schoenen waterafstotend te maken, outdoor regenjassen en tenten, paraplu’s, ...
• vuilafstotende coatings voor tapijten, zetels en textiel, ...
• verf, brandblusapparaten, schoonmaakmiddelen, cosmetica, mobiele telefoons, ...
   

Lees meer over PFAS op de website van Vlaanderen.

Hoe komen PFAS in ons lichaam terecht?

PFAS breken moeilijk af waardoor ze lange tijd in het leefmilieu aanwezig kunnen blijven, zoals in de bodem, in de lucht en in het grondwater.

PFAS komen in ons lichaam terecht:

• Vooral via voeding: door het gebruik van beschadigde antikleefpannen, drinkbekers, voedingsverpakkingen, lokaal geteelde en met PFAS vervuilde vis, eieren, water, groente en fruit, …
• Huidcontact: PFAS in kleding en cosmetica kunnen in beperkte mate door de huid worden opgenomen en zo in onze bloedbaan terecht komen.
• Ademhaling: via het inademen van stofdeeltjes afkomstig van met PFAS vervuilde bodem of met PFAS behandelde tapijten en meubels, via vervuilde lucht in de buurt van industrie, …
• Navelstreng en moedermelk: PFAS kunnen doorheen de placenta via de navelstreng in het bloed van de ongeboren baby terechtkomen, PFAS kunnen ook doorgegeven worden van moeder op kind via moedermelk.

PFAS en gezondheidsrisico’s

PFAS stapelen zich op in het menselijk lichaam en breken enorm traag af. De effecten variëren naargelang de onderzochte soort PFAS, maar zijn vooral:

• Verminderde of ontregelde immuniteit
• Verstoring van de hormoonbalans
• Verstoring van de leverfunctie

Locaties PFAS in Roeselare

Als er een sterk vermoeden is van PFAS-verontreiniging, dan gelden er zogenaamde no regret maatregelen binnen een perimeter van 100 meter en binnen een perimeter van 500 meter. Bekijk hier een kaartje met de zones en de perimeters.

‘No regret’ maatregelen gaan uit van het voorzorgsprincipe en worden genomen op basis van wat tot dan toegekend is én in het besef dat heel wat kennis nog onvolledig is. Hierdoor wordt een eventuele blootstelling aan PFAS, mocht die ook in de buurt voorkomen, zo veel als mogelijk beperkt.

Als bijkomend onderzoek uitwijst dat er toch geen PFAS-verontreiniging is, dan zijn deze maatregelen niet meer nodig. Wie toch nog vragen heeft, kan altijd een mailtje sturen naar pfas [at] vlaanderen.be

Perimeter 100 meter

In een zone van 100 meter rond een site waar mogelijke PFAS-verontreiniging is, wordt gevraagd om volgende maatregelen te volgen:

• Consumeer geen zelf-geteelde groenten. Deze maatregel geldt voor de meest kwetsbare bevolking zoals kinderen onder de 12 jaar, mensen die problemen hebben met hun immuunsysteem, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of wensen zwanger te worden.
• Zelf-geteelde groenten afwisselen met gekochte groenten. Ook steeds goed wassen voor consumptie. Deze maatregel geldt voor alle anderen.
• Eet maximaal 1 ei per week van eigen kippen. Kwetsbare personen eten beter geen eieren van eigen kippen.
• Gebruik geen compost dat is samengesteld met materiaal uit eigen tuin.
• Vermijd dat braakliggende of losse grond verstuift of verwaait.
• Gebruik geen grondwater als drinkwater (consumptie) en gebruik het ook niet om koffie, thee, ijsblokjes mee te maken of om ermee te koken.
• Gebruik je grondwater niet om de moestuin water te geven.
• Gebruik je grondwater niet om het zwembad te vullen.

Perimeter 500 meter

In een zone van 500 meter rond een site waar mogelijke PFAS-verontreiniging is, wordt gevraagd om volgende maatregelen te volgen:

• Gebruik geen grondwater als drinkwater (consumptie) en gebruik het ook niet om koffie, thee, ijsblokjes mee te maken of om ermee te koken.
• Gebruik je grondwater niet om de moestuin water te geven.
• Gebruik je grondwater niet om het zwembad te vullen.
   

Putwater kan je wel gebruiken om je wagen te wassen, toilet door te spoelen, de oprit af te spuiten of sierplanten water te geven.

Belangrijk: met ‘grondwater’ wordt al het water bedoeld dat zich onder het bodemoppervlak bevindt en dat in direct contact staat met de bodem of de ondergrond. Het gaat hier voor alle duidelijkheid niet om kraantjeswater dat via de waterleiding de woning binnenkomt. Dat is en blijft volledig veilig en kan uiteraard gebruikt worden om te drinken, koken, … Ook regenwater dat rechtstreeks opgevangen wordt in een regenton of regenput zonder contact met de bodem, blijft veilig om bijvoorbeeld de moestuin te bevochtigen.

Wat is de rol van Stad Roeselare in het PFAS-dossier?

PFAS is geen lokale problematiek. Overal in Vlaanderen zijn er potentieel PFAS-vervuilde sites. Net daarom is het de Vlaamse overheid die de onderzoeken leidt en coördineert, en die maatregelen adviseert.

Twee Vlaamse instanties spelen daarbij een cruciale rol : de Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij (OVAM) en het Departement Zorg. De Vlaamse lokale besturen kregen eerder de opdracht een inventaris op te maken van mogelijke gronden met een verhoogd risico op PFAS-verontreiniging. Op basis van die input doet de OVAM elke maand bodemonderzoeken op 40 à 50 risicolocaties in Vlaanderen, waarna het Departement Zorg gezondheidsrisico’s inschat en eventuele maatregelen adviseert.

De Vlaamse overheid bezorgt Stad Roeselare informatie over bodemonderzoeken op haar grondgebied en welke maatregelen van tel zijn.  Roeselare staat vervolgens mee in voor de communicatie naar inwoners.

De Stad heeft in deze erg specialistische materie geen eigen onderzoekers of inspectiediensten, en is daarom volledig afhankelijk van OVAM en het Departement Zorg. Dat is ook de reden waarom we de Roeselarenaars voor vragen moeten doorverwijzen naar de Vlaamse infolijn via pfas [at] vlaanderen.be . Dit neemt niet weg dat er al van in het begin een Roeselaarse taskforce werd opgezet die de zaken van zeer nabij opvolgt en zal blijven opvolgen. De Stad blijft ook aandringen bij de bevoegde instanties om voor alle onderzoeken op haar grondgebied snel en efficiënt vooruit te gaan zodat tijdig de nodige preventieve maatregelen kunnen worden genomen en er vervolgens waar nodig sanering kan volgen.

Ik woon net buiten een perimeter, of misschien wordt een bestaande perimeter nog wel uitgebreid ? Wat kan ik doen om op veilig te spelen?

Het Departement Zorg geeft op de website tips om zelf blootstelling aan PFAS te verminderen. De no regret-maatregelen gelden alleen binnen de afgebakende zones. Die zones kunnen uiteraard wel nog uitbreiden naar gelang nieuwe resultaten bekend geraken. De maatregelen zijn vrij eenvoudige voorzorgsmaatregelen die op eender welke plaats kunnen worden toegepast. Ook voor wie dat nog niet aangeraden wordt, kunnen ze dus eventueel al op vrijwillige basis worden toegepast. Lees alle tips op de website van Vlaanderen.

Er lopen verschillende onderzoeken in Vlaanderen. Kunnen er nog meer onderzoeken volgen?

Dat kan zeker. Op de kaart van de Vlaamse overheid zie je de zones met risicosites in verband met PFAS-verontreiniging. In sommige zones loopt het onderzoek nog of wordt een onderzoek opgestart. De Vlaamse overheid geeft aan dat het een eind zal duren om op alle risicosites een onderzoek uit te voeren en de resultaten te beoordelen. Bij elk nieuw onderzoek kunnen er nieuwe maatregelen volgen voor de buurt, zodat de betrokken burgers hun gezondheid kunnen beschermen in afwachting van verder onderzoek.

Is het zinvol om mijn bloed te laten controleren op PFAS?

De Vlaamse overheid raadt individueel bloedonderzoek af. De meting van PFAS in bloed zegt in welke mate iemand in contact is gekomen met PFAS. Het gaat hierbij zowel om recente blootstelling als om blootstelling uit het verleden. De meting van PFAS in bloed zegt niet of deze chemische stoffen de gezondheid van het individu hebben geschaad of zullen schaden. De gezondheid wordt namelijk beïnvloed door meerdere factoren. Men kan op individueel niveau dus niet zeggen of PFAS in het verleden, nu of in de toekomst de gezondheid van het individu hebben beïnvloed of zullen beïnvloeden.   

Mag ik nog grond- of putwater gebruiken als drinkwater?

Stad Roeselare adviseert iedereen met een grondwaterput om voorzichtig te zijn met het gebruik ervan. Grondputwater is niet geschikt om te drinken of om voedsel te bereiden, groenten te wassen of dranken te maken. Het gebruik in de moestuin is ook niet aan te raden. Bij persoonlijke hygiëne bestaat de kans dat je het water inslikt. Daarom gebruik je het best niet om je te wassen, te douchen of je tanden te poetsen. Ook een zwembad vul je best niet met putwater. Niet alleen kan je het inslikken, de kwaliteit van het grondwater kan de werking van de filters hinderen en algengroei stimuleren.

Grond(put)water gebruik je dus best enkel om:

• Het toilet door te spoelen
• Je oprit of terras af te spuiten
• Je wagen te wassen
• Sierplanten (die niet voor consumptie zijn) water te geven.

Lees het volledige advies hier: https://www.roeselare.be/nieuws/gebruik-geen-grondwater-als-drinkwater

Ik heb op het internet nog andere kaarten gezien met PFAS-metingen. Waarom tonen jullie deze niet?

Er gaan op het internet inderdaad kaarten rond. Deze tonen verschillende analyses in water, waterlopen, bodem of controles in het kader van een lozingsvergunning. 
Al deze analyses zijn momentopnames, vaak op één enkel punt. Ze worden gemaakt in uitvoering van een bodemonderzoek, lozingsvergunning, grondwaterbemaling of vooraf bij een uitgraving van grond.
Een meting alleen is niet genoeg om iets over een vervuilingstoestand te kunnen zeggen.
Er wordt in deze kaarten geen enkele inschatting gemaakt door een deskundige over de gevolgen.
Soms wordt niet vermeld van waar deze informatie vandaan komt. Ze kan dan ook niet altijd onafhankelijk gecheckt worden.
De Vlaamse overheid deelt enkel de gegevens van onderzoeken waar een volledige analyse en studie is gemaakt. Die werden ook nagekeken door een erkende deskundige en de gezondheidsdeskundigen van het Departement Zorg. 
Daarom deelt de Stad enkel de kaarten die Vlaanderen aan ons ter beschikking stelt

Vragen over bodemonderzoeken

Er wordt in de bekendmaking no-regret gezegd dat deze er zijn  ‘in afwachting is van verder onderzoek’. Wanneer wordt dit onderzoek dan gedaan en wanneer horen we daar dan iets van?

De OVAM heeft iedere ‘onderzoeksplichtige’ een datum opgelegd wanneer dit onderzoek verplicht klaar moet zijn. Die datum hangt af van dossier tot dossier.
Als de OVAM het onderzoek goedkeurt, wordt er ook bekeken of de bestaande no-regret maatregelen moeten aangepast worden. Alle betrokkenen zullen schriftelijk worden geïnformeerd.

Er wordt nu verder onderzoek naar PFAS gedaan op die plaats. We hoorden dat er ook andere stoffen in de bodem zouden zitten. Wordt daar dan geen onderzoek naar gedaan?

Bij een bodemonderzoek worden altijd meerdere stoffen onderzocht, volgens wettelijk vastgelegde regels. 
Als het onderzoek niet volgens deze regels gebeurd, zal het worden afgekeurd en moet het opnieuw gedaan worden.

De vervuiling is bij een bedrijf gevonden. Zullen zij ook onderzoek doen in de buurt? Hoe weten we zeker dat ze dit wel zullen doen?
En wat als ze zich failliet laten verklaren?

In de regels van bodemonderzoeken is wettelijk bepaald dat er bij een beschrijvend bodemonderzoek een ‘afperking’ moet gebeuren. Ze moeten stalen nemen in steeds grotere cirkels rond het eerste punt, tot de waarden terug onder de bodemsaneringsnormen komen.

Als een bedrijf failliet gaat, zullen de gronden vroeg of laat een nieuwe eigenaar vinden. Bij een overdracht van gronden, zal de notaris de bodemsituatie verplicht moeten vermelden.
Wie dan verantwoordelijk is voor de onderzoeken of het saneren van de gronden, is wettelijk vastgelegd in het Bodemdecreet. Meer uitleg hierover vind je terug op de website van OVAM, onder ‘Overdracht van risicogronden’.

Alle informatie over bodemonderzoeken vind je ook terug op de website van de OVAM.

Zijn er niet nog meer plaatsen of bedrijven waar PFAS aanwezig is? Waarom zijn er daar geen no-regretzones?

PFAS zijn producten die al sinds de jaren 1970 hun weg hebben gevonden in industrie en maatschappij. Voor sommige  toepassingen hebben ze kenmerken die heel bruikbaar waren en zijn. Zo worden ze gebruikt in verf, tefalpannen, silicone, waterafstotend textiel en zelfs make-up.
De Vlaamse overheid heeft sinds 2021 veel lijsten opgemaakt en meerdere onderzoeken besteld.
Niet alle informatie is al in detail verder bestudeerd en niet alle onderzoeken zijn klaar. 
Sommige toepassingen van PFAS kunnen niet onmiddellijk worden stopgezet, omdat er geen of te weinig alternatieven zijn. Er bestaat ook geen algemeen verbod op het gebruik van PFAS-producten.
Als de Stad weet heeft dat een bepaald activiteit mogelijk PFAS gebruikt of gebruikt heeft, worden altijd de nodige adviezen gegeven. Het is namelijk helemaal niet zeker of dat wel zo is.
Als het een actief bedrijf is, worden er maatregelen opgenomen in de vergunningsvoorwaarden.
Als het bedrijf ondertussen al is stopgezet, worden de huidige eigenaars of gebruikers op de hoogte gebracht. 
Op vandaag is het voor de Stad onmogelijk om dat helemaal in kaart te brengen.
Aan de ene kant omdat PFAS-producten bijna overal werden en worden gebruikt. 
Aan de andere kant omdat we geen zicht hebben of die producten ook écht zijn gebruikt in de bedrijven.

Ik wil bouwen op een perceel waar PFAS is gevonden of waar vroeger een bedrijf was waar misschien PFAS is gebruikt. Mag dat nog?

Als je een omgevingsvergunning hebt, dan mag je je project uitvoeren. Er bestaat daar helemaal geen verbod op.

Omdat de Vlaamse milieuwetgeving bepaalt dat je een vervuiling niet verder mag verspreiden, moet je wel maatregelen nemen bij de werken.
Er zullen mogelijks ook preventieve maatregelen moeten genomen worden om arbeiders te beschermen. Deze kosten zijn meestal voor de bouwheer en kunnen een voorwaarde bij je vergunning zijn.
Je bent dus verplicht om dit te doen.

Minstens moet je je laten begeleiden door een erkend bodemsaneringsdeskundige. Hij of zij kan je vertellen wat er precies moet gebeuren.

In het slechtste geval zal je een waterzuivering voor het grondwater moeten gebruiken of de vervuilde grond naar een erkend reinigingscentrum moeten laten afvoeren.